Medal za udział w wojnie obronnej 1939

Zdjęcia dwóch medali Za Udział w Wojnie Obronnej 1939

Z uwagi na to, że odznaczenie ustanowiono w latach 80', jedynym producentem medalu 1939 była Mennica Państwowa. Na zdjęciach prezentuje dwa różne medale, chociaż jest to ta sama wersja. Medal występował tylko w jednej wersji. Starałem się wybrać takie egzemplarze, które różnią się jak najbardziej od siebie. W tym wypadku różnica może być tylko w kolorze. Po lewej stronie będę konsekwentnie prezentować medal który jest trochę jaśniejszy i ma słabszą oksydacje.

Po kliknięciu w wybrane zdjęcie otworzy się slider

Medal za udział w wojnie obronnej 1939 - Mennica Państwowa

Medal za udział w wojnie obronnej 1939 - Mennica Państwowa

Opis odznaczenia

Projektant graficzny opracował jest artysta plastyk prof. Edward Gorol. Odznaką jest okrągły medal o średnicy 40mm. Na awersie znajduje się orzeł obowiązujący w Wojsku Polskim w czasie kampanii wrześniowej. Co ciekawe komunistyczne władze zaakceptowały to, że orzeł ma koronę. Awers medalu jest wklęsły, co raczej trudno zobaczyć na zdjęciach. Kiedy weźmiemy do ręki oryginał jest to bardzo wyraźne. Rewers jest płaski. Przed orłem znajduje się napis 1939 w kształcie muru który podziurawiono kulami.

Awers dwóch medali 1939

Na rewersie znajduje się napis "ZA UDZIAŁ w WOJNIE OBRONNEJ OJCZYZNA". Na lewym medalu widać przetarcia na literach, które odsłaniają kolor stopu z którego wykonano medal. Na powierzchni rewersu widoczne są równoległe mikro rysy wynikające prawdopodobnie z polerowania.

Niewielkie różnice w kolorystyce dla dwóch medaliNiewielkie rysy na rewersie wynikające z prawdopodobnie z polerowania

Kolor
Medal za udział w wojnie obronnej 1939 jest wykonany z tombaku (odmiana mosiądzu). Jest posrebrzany i oksydowany. Poniżej prezentuje różnice w kolorze w poszczególnych medalach. Jak widać różnice są bardzo minimalne. Na medalu po lewej stronie na skrzydłach orła widać przetarcia warstwy srebra.

Prezentacja różnic w kolorze dla dwóch medaliPrezentacja różnic w kolorze dla dwóch medali

Orzeł
Dla porównania prezentuje poniżej orła z czapki wzór 19, obok medalu za udział w wojnie obronnej 1939r. Orzeł umiejscowiony jest na środku medalu, końce skrzydeł są oddalone o około 1mm od krawędzi, a dolną jego część przykrywa napis 1939.

Z lewej strony orzeł z czapki wzór 19

Uszko
Uszko zrobione z cienkiego drutu zagiętego w okrąg, który jest przylutowany do medalu. Może być zarówno okrągłe jak i spłaszczone przy podstawie.

Wygląd uszka dla medalu za wojne 1939

Wstążka
Wstążka szerokości 40mm w kolorze szarym, z pionowym paskiem w barwach Krzyża Walecznych.

Wstążka dla medalu za udział w wojnie 1939

Legitymacja do medalu za udział w wojnie obronnej 1939

Do odznaczenia nadawane były standardowe legitymacje. Poniżej prezentuje przykładowe zdjęcie

Legitymacja do medalu 1939 nadana w 1982r.Legitymacja do medalu 1939 nadana w 1985r.

Informacje o odznaczeniu: "Medal za udział w wojnie obronnej 1939"

Historia ustanowienia medalu zaczyna się zaraz po wojnie, a nawet jeszcze wcześniej. Środowiska kombatanckie postulowały ustanowienie odznaczenia które upamiętniałoby uczestników kampanii wrześniowej. Nie spotkało się to jednak z aprobatą ówczesnej władzy. Wrzesień postrzegany był jako klęska i z tego powodu próby wprowadzenia odznaczenia kończyły się niepowodzeniem. Stefan Oberleitner wspomina, że już w 1940r Edward Tchórzewski (jeniec w obozie Stalang IVA w Hoyerswererde-Elsterhorst) wykonał czarnym tuszem projekt krzyża upamiętniającego wrzesień. Możemy zobaczyć go w książce Polskie ordery i odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne Tom II Stefana Oberleitnera. Kilka lat później pojawił się kolejny niezrealizowany projekt. Dopiero w roku 1981r udało się wprowadzić Medal za udział w wojnie obronnej 1939. Na zdjęciu poniżej prezentuje ustawe która zatwierdzała odznaczenie.

Ustawa 03.07.1981 o ustanowieniu medalu za udział w wojnie obronnej 1939

Dlaczego tak późno wprowadzono to odznaczenie? Cytując za Zbigniewem Puchalskim:
"...pod nową komunistyczną władzą motyw klęski wrześniowej uległ wyraźnej ideologizacji, czego wynikiem była teza o winie wrogiego ludowi kapitalistycznego rządu i wysługującej sie mu marionetkowej armii".

Przy takim podejściu trudno się dziwić, że władza długo nie zgadzała się na uhonorowanie bohaterów września. Dopiero wydarzenia z sierpnia 1980 roku oraz odwilż sprawiły, że nastąpiły sprzyjające warunki aby ustanowiono takie odznaczenie. W treści ustawy znajdziemy opis który wzmacnia ówczesną narracje wybielając napaść ZSRR na Polskę.
"...dla osób które brały czynny udział w wojnie obronnej toczonej przez Polskę z niemieckim najeźdźcą w dniach od 1 września do 6 października"
Już sama nazwa odznaczenia sugeruje kto mógł je otrzymać. Wspomne tylko, że medal mógł być nadawany pośmiertnie, oraz dla obcokrajowców. Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć w ustawie której zdjęcie prezentuje powyżej

W roku 1995 zakończono nadawanie wielu odznaczeń związanych z okresem II wojny światowej, ale okres ten przedłużono to 1999r. Tak samo było w przypadku medalu 1939.

Informacje o medalu za udział w wojnie 1939 dostępne w internecie

Niestety w sieci nie ma zbyt dużo materiałów na ten temat. Jedyny artykuł jaki znalazłem jest o Krzyżu Kampanii Wrześniowej gdzie autor nawiązuje do medalu za udział w wojnie obronnej.
https://sarmatia-antiques.com/pl/krzyz-kampanii-wrzesniowej-1939

Co ciekawe powstał również krótki filmik na Youtubie, gdzie "Irytujący historyk" opowiada o tym medalu:
https://www.youtube.com/watch?v=sgIcVoiCmq4

Na forum www.warrelics.eu zamieszczono też ciekawe zdjęcie, na którym ZBOWID gratuluje odznaki i zaprasza na wręczenie.
Zdjęcie dokumentu, odznaczenia oraz nadania 1983r

Medal za udział w wojnie obronnej 1939 cena, rynek kolekcjonerski

Jest to popularny medal, który bardzo łatwo kupić również z nadaniem. Ze względu na niską cenę raczej ciężko spotkać sytuacje aby ktoś sprzedawał replike jako oryginał. Szczególnie, że repliki kosztują zwykle kilkadziesiąt złotych. Spotkałem się z ofertami (2024r), gdzie replika De Agostini kosztowała kilkanaście zł więcej niż oryginał. 🙂
Wg książki Ordery i Odznaczenia Vol 2 Wojciecha Steli na rynek kolekcjonerski trafiło dużo nienadanych odznaczeń. W roku 2020 medal można było kupić już za 30-40 zł razem z nadaniem.

Informacje o medalu dostępne w literaturze

Nie udało mi się znaleźć monografii na temat Medalu Za Udział w Wojnie Obronnej 1939, poniżej prezentuje liste pozycji w których można o nim poczytać:

• Ordery Odznaczenia Odznaki III Rzeczpospolitej Polskiej 1990-1999 - Stefan Oberleitner s. 63-64:

  Opis dotyczy głównie tego komu było nadawane odznaczenie. Autor wymienia poszczególne formacje wojskowe, ale treść nie wykracza poza zakres jaki znajdziemy w ustawie. Oprócz opisu zajdziemy ilości nadań w poszczególnych latach po roku 1990 oraz podsumowanie ile medal nadano do roku 1990. Zdjęcia czarno białe bardzo niskiej jakości.

• Polskie Ordery i Odznaczenia - Wanda Bigoszewska s. 121:

  Opis to właściwie skopiowany tekst z ustawy. Całość wzbogacona kolorowym zdjęciem średniej jakości. Nie ma informacji o ilości nadań, ani żadnego dodatkowego opisu. Autorka wspomniała, że projektantem był Edward Gorol

• Ordery, odznaczenia i odznaki żołnierzy Garnizonu Suwałki - Grzegorz Lech Płatonow s. 92:

  W tekscie znajdziemy informacje, że do 1996r nadano ponad 270 tysięcy medali. Sam opis odznaczenia ciekawy. Autor słusznie zauważa, że napis 1939 posiada "ślady po kulach", a cały medal jest lekko wklęsły. Dodatkowo bardzo dobrej jakości zdjęcie medalu oraz legitymacji nadanej na plutonowego 2 Pułku Ułanów Grochowskich

• Ordery i odznaczenia polskie i ich kawalerowie s. 109

  Autor wspomina, kto brał udział w konkursie na projekt odznaczenia oraz, że ostatecznie wybrano projekt Edwarda Gorola. W książce znajdziemy również opis wyglądu medalu. Dowiemy się też komu nadawano medal i gdzie miała miejsce pierwsza uroczystość nadania. Krótki opis opatrzony jest dobrej jakości zdjęciem.

• Polskie Ordery i Odznaczenia Tom II - Wojciech Stela s. 435-437:

  W przypadku tego odznaczenia autor nie wysilił się zbytnio. Cały opis sprowadza się do jednego krótkiego zdania. Do tego zdjęcie odznaczenia, oraz legitymacji.