Medal 10-lecia Polski Ludowej

Medal X-lecia Polski Ludowej został ustanowiony dekretem Rady Państwa z
12 maja 1954. Upamiętniono w ten sposób jubileusz 10 lat istnienia Polski Ludowej. Wg starszeństwa medal zajmował miejsce po odznaczeniu Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny

Po kliknięciu w wybrane zdjęcie otworzy się slider

Medal 10-lecia Polski Ludowej

Medal 10-lecia Polski Ludowej miniaturka

Opis wyglądu odznaczenia

Statut Medalu 10-lecia Polski Ludowej określał, że odznaczenie jest jednostronne i ma średnicę 40 mm. Waga medalu to około 34 g, choć zdarzają się także egzemplarze ważące 35 g lub nieco więcej. Jego obrzeże jest poprzecznie rowkowane i zwęża się do środka, przy czym w sześciu równych odstępach umieszczono ornamenty z liści dębowych, które wystają poza krąg medalu.

Ornanemty z liści dębowych

W centrum znajduje się okrągła, wklęsła tarcza o średnicy 20 mm, otoczona otokiem o szerokości 5 mm. Na tarczy przedstawiono trzy stojące postacie: od lewej postać trzymająca snop zboża, kolejna trzymająca emaliowaną flagę Polski i ostatnia trzymającą książkę. Postacie mają symbolizować odpowiednio chłopa, robotnika oraz przedstawiciela nauki, a więc reprezentantów wszystkich zawodów przyczyniających się do rozwoju Polski Ludowej.

Tarcza przedstawiająca trzy postacieOtok o grubości 5mm

Rewers i połączenie z baretką
Medal jest wykonany ze srebra oksydowanego. Rewers medalu jest gładki. Zarówno medal jak i baretka posiadają metalowe uszka, które łączy ornamentowane kółko. Do medalu dołączona jest emaliowana baretka w kształcie prostokąta ze ściętymi rogami. Na jej środku widnieje rzymska cyfra X. Z tyłu baretki znajduje się agrafka, umożliwiająca przypięcie medalu.

Gładki rewers medaluPołączenie medalu z baretkąBaretka z rzymską cyfrą X

Litery na rewersie
Głównym wytwórcą medalu była Mennica Państwowa. Spotykane są wersję zarówno z gładkimi rewersami jak i z wybitymi na rewersach literami bądź cyframi. Wybite znaki świadczą o kontroli technicznej i identyfikują konkretnego wytwórcę medalu w mennicy. Bardzo często spotykane są wersję z różnymi symbolami na rewersie medalu i rewersie baretki. Dowodzi to tego, że medale i baretki produkowano niezależnie a na końcowym etapie produkcji łączono w całość.

Wygrawerowana litera K

Znane są również wytwory grawerskie tego medalu. Do najpopularniejszych możemy zaliczyć wykonanie A. Panasiuka różniące się od oryginału bardzo nieznacznymi detalami np. innym odcieniem emalii.

Miniaturki
Inną ciekawą kwestią ważną do poruszenia są miniaturki medalu 10 lecia Polski Ludowej. Występuje ich kilka rodzajów, różniących się detalami wykonania. Spotkałem się między innymi z miniaturkami, które posiadały szpilkę do mocowania a także wersje posiadające słupek z wkręcaną nakrętką. Dość ciekawą cechą wspólną dla miniaturek jest gładkie kółko (bez ornamentyki) łączące medal z baretką. Najpewniej wynika to ze skomplikowania/kosztów wykonania na tak małym elemencie ornamentyki występującej w oryginale.

Jedna z wersji miniaturek medaluJedna z wersji miniaturek medalu

Medal X-lecia Polski Ludowej ogólna charakterystyka

Po zakończeniu II wojny światowej, Polska znalazła się pod wpływem Związku Radzieckiego, a nowa władza zaczęła wdrażać socjalistyczne reformy gospodarcze, społeczne i polityczne. Rok 1944 to moment, kiedy Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, będący rządem tymczasowym, rozpoczął transformację ustrojową państwa. Dekada zmian 1944-1954 była okresem ogromnych przemian, które na trwałe wpłynęły na losy Polski i jej mieszkańców. W dowód podziękowania i uhonorowania tych, którzy wydatnie przyczynili się do odbudowy, umacniania i rozwoju powojennej Polski oraz tych, którzy wspierali umacnianie władzy ludowej po wojnie stworzono Medal 10 - lecia Polski Ludowej. W założeniach miało to być jubileuszowe odznaczenie, które powstało w związku z dziesiątą rocznicą powstania Polski Ludowej.

Medal ten symbolizował dążenie do jedności narodowej w duchu socjalistycznym oraz podkreślał znaczenie wspólnej pracy na rzecz rozwoju państwa socjalistycznego. Medal 10 - lecia Polski Ludowej odgrywał ważną rolę w propagandzie sukcesów. Był narzędziem wzmacniania ideologii socjalistycznej, propagowania wartości związanych z budową nowego ustroju oraz integrowania społeczeństwa wokół wspólnych celów. To polskie odznaczenie ustanowione zostało dekretem Rady Państwa w dniu 12 maja 1954 roku. Medal został zaprojektowany przez Józefa Gosławskiego - znanego polskiego rzeźbiarza i medaliera - twórcy projektów odznaczeń takich jak Medal za Ofiarność i Odwagę, czy odznak Wzorowy Żołnierz. Łącznie przyznano 267 671 Medali 10-lecia Polski Ludowej. Według Instrukcji Kancelarii Rady Państwa z dnia 29 lutego 1960 r. w sprawie sposobu noszenia orderów i odznaczeń medal 10 lecia Polski Ludowej powinno się nosić na prawej piersi.

Medal 10-lecia Polski Ludowej ustanowienie - akty prawne

Najważniejszymi aktami prawnymi regulującymi wszelkie kwestie związane z funkcjonowaniem Medalu 10 - lecia Polski Ludowej były:

Dekret z dnia 12 maja 1954 r. o odznaczeniu „Medal 10-lecia Polski Ludowej”. (Dz.U. z 1954 r. nr 23, poz. 82),

Uchwała Rady Państwa z dnia 12 maja 1954 r. Statut „Medalu 10-lecia Polski Ludowej”. (Monitor Polski. z 1954 r. nr 45, poz. 636).

Dekret o ustanowieniu odznaczeniaMedal x-lecia statut

Nadawanie i otrzymywanie medalu

Medal ten miał na celu nie tylko upamiętnienie dekady istnienia Polski Ludowej, ale również podkreślenie osiągnięć i wkładu obywateli w budowę nowego, socjalistycznego państwa. Mogli go otrzymać obywatele, którzy wyróżnili się swoją pracą i zaangażowaniem w różnych dziedzinach życia, takich jak przemysł, rolnictwo, nauka, kultura, administracja państwowa, edukacja, zdrowie publiczne, obrona narodowa. Osoba odznaczona mogła otrzymać medal tylko jeden raz. Warunkiem uzyskania medalu była praca na rzecz ojczyzny od pierwszego roku po wyzwoleniu. Do wyżej wymienionego okresu liczył się także czas odbywania służby wojskowej oraz okres nauki w szkołach wyższych lub specjalnych.

Dekret z 12 maja 1954 roku określał ogólne zasady nadawania odznaczenia. Wymieniono tam zawody, których przedstawiciele mogli otrzymać ten medal. Możemy do nich zaliczyć między innymi: chłopów, robotników. pracowników nauki oświaty i kultury, pracowników organów bezpieczeństwa publicznego, żołnierzy, działaczy społecznych i politycznych.Koszty medalu pokrywało państwo. Statut Medalu 10 - lecia Polski Ludowej doprecyzowywał kwestie związane z nadawaniem medalu. Wnioskować do Rady Państwa o nadanie odznaczenia mogli "członkowie Rządu, kierownicy centralnych urzędów, naczelne władze organizacji politycznych, społecznych i spółdzielczych oraz prezydia wojewódzkich rad narodowych. W statucie wymieniono zasługi jakie należało spełnić aby otrzymać medal. Były to między innymi: rozwój nauki, przekroczenie planowanych zadań, podnoszenie wydajności pracy.

Nadanie medalu miało odbywać się w uroczystej atmosferze. Często podczas zebrań / apeli. Osobę odznaczoną można było pozbawić medalu jeśli stwierdzono, że nie jest godna jego posiadania lub skazana została na pozbawienie praw publicznych, lub nadanie medalu nastąpiło w wyniku błędu. Według Statutu organami uprawnionymi do wręczania odznaczenia był:

• Przewodniczący Rady Państwa
• Członek Rady Państwa
• Członek Rządu
• Poseł
• Wiceminister
• Kierownik centralnego urzędu
• Przewodniczący lub członek prezydium wojewódzkiej, powiatowej lub miejskiej rady narodowej

W przypadku żołnierzy i pracowników aparatu bezpieczeństwa publicznego - medal 10 lecia Polski Ludowej wręczał odpowiednio dowódca wojskowy upoważniony przez Ministra Obrony Narodowej a w odniesieniu do członków aparatu bezpieczeństwa publicznego osoba upoważniona przez Ministra Bezpieczeństwa Publicznego. Statut przewidywał noszenie medalu z okazji świąt państwowych, na posiedzeniach Sejmu na uroczystych zebraniach oraz podczas ceremonii otrzymania innego orderu lub odznaczenia.

Medal 10-lecia Polski Ludowej - rynek kolekcjonerski

Według mnie jest to jeden z tych medali, który każdy początkujący miłośnik falerystyki powinien mieć w swojej kolekcji. Przemawia za tym kilka argumentów.Na rynku kolekcjonerskim jest to dość popularna pozycja. Z racji dużej ilości wyprodukowanych egzemplarzy medal 10 - lecia Polski Ludowej można kupić już za kilkadziesiąt złotych (30zł - rok 2024).Praktycznie niespotykane są wyroby inne niż te wyprodukowane przez Mennicę Państwową czy znanych grawerów, przez co praktycznie niemożliwe jest kupienie niskiej jakości kopii.

Bibliografia

• W. Bigoszewska: Polskie ordery i odznaczenia. Warszawa: Wyd. Interpress, 1989, s. 133. Dekret z dnia 12 maja 1954 r. o odznaczeniu „Medal 10-lecia Polski Ludowej”. (Dz.U. z 1954 r. nr 23, poz. 82).
• Uchwała Rady Państwa z dnia 12 maja 1954 r. – Statut „Medalu 10-lecia Polski Ludowej”. (M.P. z 1954 r. nr 45, poz. 636).
• Instrukcja Kancelarii Rady Państwa z dnia 29 lutego 1960 r. w sprawie sposobu noszenia orderów i odznaczeń. (M.P. z 1960 r. nr 25, poz. 122)
• W Stela, Polskie Ordery i Odznaczenia, Tom 2, 484 -485.